De naakte mens

De naakte mens

Als uitgever lees ik boeken vaak anders, kritisch, alsof ik een manuscript aan het beoordelen ben. Hoe is de spanningsboog? Zijn de hoofdpersonen goed uitgewerkt? Heeft de auteur kansen laten liggen in zijn verhaal of heeft hij er handig en origineel gebruik van gemaakt? Noem het beroepsdeformatie. Vaak komt de gedachte ”Had ik dit boek uitgegeven of niet?” in me op. Soms is mijn eigen antwoord duidelijk: “Nee, absoluut niet.” Andere keren echter is het een dikke “ja, graag zelfs!”.
Om de één of andere reden trekken apocalyptische en/of post-apocalyptische verhalen mij altijd extra aan. Waarom? Dan kom je de uitgeklede mens tegen, de essentie van zijn Ik. Als een schrijver in staat is om dat goed uit te werken, dan heb ik veel bewondering voor hem.
Maar… wat kan er nou moeilijk zijn aan het beschrijven van een uitstervende wereld? Een mensheid die op zijn retour is? Het is moeilijker dan je denkt, je moet namelijk beseffen wat het wezen van de mens inhoudt. Veel apocalyptische manuscripten die we binnenkrijgen slaan hier de plank mis.

Een mooi voorbeeld van een post-apocalyptische trilogie die we hebben uitgegeven, is Het Jaar van de Plaag van de helaas te vroeg overleden Jeff Carlson. De wereld is getroffen door een virus dat al het leven onder de 3048 meter vernietigt. De mens is teruggedreven naar de toppen van de hoogste bergen. De manier waarop de mens in het verhaal reageert op voedseltekorten is schokkend. Van de te verwachten roofovervallen tot kannibalisme. Bloedspannend tot de laatste letter weet Jeff Carlson de menselijke psyche bloot te leggen en te ontleden tot wie we werkelijk zijn, en dat is af en toe beschamend.
Toen ik het laatste deel van deze trilogie dichtsloeg bleef er een naar gevoel achter en bekroop de gedachte me of de mens echt zo reageert als er iets ergs gebeurt. Mijn antwoord was een beschamende ”ja, ik denk het wel.”

Soms liggen de boeken, zoals in Jeff’s geval, dicht bij huis, maar als liefhebber van de ‘grote ouden’ uit de SF wereld stel ik me bovenstaande vragen ook als ik een oud Science Fiction verhaal lees. Zo beschreef Arthur Clarke in een van zijn romans hoe de bemanning van een ruimteschip op terugweg naar de aarde reageert als deze ten onder gaat. Elke commandostructuur verdween. Wat was de zin tenslotte? Tegen de tijd dat ze de Aarde zouden bereiken, zou er geen leven meer op mogelijk zijn. De bemanning ging zichzelf te buiten in één grote orgie. Totdat het laatste beetje zuurstof en energie opgebruikt was.
Eén van de boeken die ik als uitgever dolgraag uitgegeven zou hebben, is De dag van de Triffids, een geweldige Science Fiction roman van John Wyndham. In 2009 is er tevens een indrukwekkende mini-serie van gemaakt.
Voor degene die het verhaal niet kennen (schaam jezelf): de oliecrisis is opgelost door een intelligente plant, de triffid, die biologische olie produceert. Klein nadeeltje is dat ze zich kunnen verplaatsen en moeilijk te verzorgen zijn omdat ze zich net iets te goed kunnen verdedigen met een giftige angel. Als bijna de gehele mensheid vervolgens zijn gezichtsvermogen verliest door een kosmisch fenomeen, is het hek van de dam. De Triffids breken uit en nemen in recordtijd onze wereld over.
Het verhaal legt keihard bloot hoe egoïstisch en asociaal de mens vervolgens kan reageren als het om naakt overleven gaat. Het eigen lijf gaat voor. Rijken beschermen zichzelf en armen proberen te overleven door over lijken te gaan en misbruik te maken van hun medemens en de situatie.
Weer sla je een boek dicht met een naar gevoel. Zou Wyndham gelijk hebben?

Tot mijn schaamte en verbazing heb ik de onvoorstelbare hamsterreacties van de afgelopen week zitten bekijken en meegemaakt hoe mensen ineens voor meer dan 500 euro aan boodschappen gingen halen en stapels WC papier kochten. Dat ene pak aan hun behoeftige buurman gunnen was teveel gevraagd. Men ging liever op de vuist.
Wat boodschappen overlaten voor de dodelijk vermoeide dokter die ook graag wat wil eten als hij eindelijk naar huis gaat en waarschijnlijk ook achteraf naar de WC moet, is teveel gevraagd.

Is dit de naakte mens? We zijn toch meer dan een aap met een vernisje beschaving? Hebben Clarke, Wyndham en Jeff gelijk?

Theo Barkel

Advertentie